Kooperatif İngilizce co – operation kelimesinden dilimize geçmiştir. İş birlikteliği, güç birleşimi gibi anlamlara gelir. Özellikle tarımda kullanımı oldukça iyi sonuçlar vermektedir.
Ülkemizde kooperatifçilik 24/04/1969 tarihli ve 1163 sayılı Kooperatifler Kanunu ile düzenlenmiştir. Çok çeşitli kooperatifler olsa da biz Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri konuşacağız. Tarımsal Kalkınma Kooperatifleri tarımla alakalı hemen her türlü işte söz sahibidir. Tarımsal amaçlı kooperatifler bünyelerinde hayvancılık, seracılık, depolama, pazarlama, nakliye, üreticiye girdi temini gibi önemli tarımsal faaliyetleri bulundururlar. Bu nedenle bulundukları bölgede tarım faaliyetleri için önemli sorun üstlenirler.
Peki bu kadar önemli olan bu kooperatifler gerçekten efektif olarak kullanılıyor mu?
Ziraat mühendisi adaylarına fakültelerde şunu iyice ezberletirler: Tam olarak kalkınmış olan tüm ülkeler tarımsal faaliyetlerini düzene sokmuştur. Bu ülkelerde tarımda çalışan insan sayısı görece azdır ama verimlilik çok yüksektir. Araziler büyük ve tek parçadır. Mekanizasyon had safhada kullanılır. İşletmelerde teknoloji kullanımı en üst seviyededir. Bunlardan daha da önemlisi üreticiler örgütlenmiştir! Örgütlenmiş bir topluluk birçok şeyi yapabilecek kapasitededir. Buna yüksek fiyat eldesi, ürünün kalitesinin bozulmadan piyasaya pazarlanabilmesi gibi tarım sektörünün can damarı konular dahildir. Üreticinin çıkarı tarımsal kooperatiflerde her zaman ön plandadır. Tüm üreticiler ürünlerini kooperatife sunarlar. Kooperatif üreticiler adına ürünün satış ya da pazarlamasını yapar. Kazançtan kendi işletme masraflarını alır ve kalanını üreticilere dağıtır. Bu mekanizma bütün tarımsal kooperatiflere uygulanabilir. İsteyen elma satar, isteyen süt, isteyen kırmızı et… Sonuç: Üreticinin kazancının artması, sözleşmeli tarımla kooperatif tarafından satın alınan ürünlerin zamanında ve ederinde pazarlanması/satılması, bu sayede kalkınmanın sağlanması ve bölgede refahın artması… Refah ve kalkınma aynı şeyler olmasa da birbirlerini etkileyen faktörlerdir. Kalkınma olmadan refah artmaz. Kırsalda ise kırsal kalkınma olmadan kırsal refahı artıramazsınız. İşin raconu budur. Bunun için de kooperatifleşme şarttır. Bireysel satışlarla, örgütsüz hareketle hiçbir yere varılamaz.
Kısacası kırsal kalkınma için kooperatifleşme hayati önem taşımaktadır. Tarım ve Orman Bakanlığı’ nın bu hususta çalışmalarının daha da artması gerekmektedir. Çünkü devlet eliyle olacak kooperatifleşme her zaman etkin ve verimli olacaktır. Bu bağlamda 2024 yılında Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından “Tarımsal Üretim Planlanması” programı hayata geçirilmiştir. Bu sayede “Sözleşmeli Üretim” ve “Kooperatifleşme” gibi kavramların da devlet eliyle teşvik edilmesi söz konusudur. Bu işe gönül vermiş bir mühendis olarak Tarımsal Üretim Planlanması‘ nın özellikle kooperatifleşme ve sözleşmeli üretim kapsamında getireceği yenilikleri merakla ve büyük bir hevesle bekliyorum.